Güneş enerjisi sektöründe önemli bir gündem olan 5.1.h uygulamasının sektör ve yatırımcı nezdinde avantajları nedir?
2019 yılında Lisanssız Yönetmeliğinde yapılan değişiklikle işletmelerde sadece çatılarında öz tüketim amaçlı GES kurulumlarına izin verilmekteydi. Belli bir süre çatı GES’lerden tüketimin tamamını ve bir kısmını karşılayabilecek işletmelerde kurulumlar hızla devam ederken, 2021 yılına gelindiğinde işletmelerin çatılarında GES kurulacak alanların azalması veya çatıların GES montajına uygun olmaması gibi sebeplerden dolayı kurulumlarda yavaşlamalar gözükmekteydi. 2021 yılında lisanssız yönetmeliğinde yapılan 5.1.h düzenlemesi ile ilk etapta aynı dağıtım bölgesi sınırları içerisinde kalmak şartı ile, tüketim ve üretim noktaları farklı arazi GES kurulumuna izin verilirken; ilerleyen zamanda dağıtım bölgesi kısıtının kalkması ile işletmelerin tüketimlerini karşılamak için Türkiye’nin herhangi bir yerinde arazi GES kurulum hakkı verildi. Böylelikle orta ve büyük güçlerdeki tüketim tesislerinin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik büyük güçlerde arazi GES’lerin kurulumuna imkan tanınmış oldu. Elektrik fiyatlarının üretime etkileri, ihracatçı firmalara uygulanacak sınırda karbon düzenlemeleri ve büyük güçlerde arazide GES kurulum imkanının tanınmış olması işletmeleri 5.1.h kapsamında GES yatırımına yöneltmekte ve dolayısıyla da sektöre önemli hareketlilik sağlamaktadır.
Güneş enerjisi yatırımlarında mevzuatların ivedilikle düzenlenmesi gereken eksiklikler nedir, bu eksikliklerin giderilmesiyle yatırım oranında artış gözlenir mi?
2010 yılında 6094 sayılı Yenilenebilir Enerji Kanunu değişikliği ile güneşe verilen 13,3 $cent/kWh teşvik ve 2013 yılında yayınlanan Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği ile ülkemizde başlayan güneş enerjisi yolculuğu Ekim 2023 sonu itibari ile 11.120 MW kurulu güce ulaşmış bulunmaktadır. Yıllık kurulum miktarları son yıllarda artarak devam ettiği halde, son üç yılın kurulu güç ortalaması yaklaşık 1500 MW/Yıl olmaktadır. T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının yayınladığı 12.Kalkınma Planına göre 2028 sonu için GES kurulu gücünün 30.000 MW olacağı öngörülmekte, bu da yılda yaklaşık 3500 MW’lık GES kurulumu gerektirmektedir. Sektör olarak yıllık 3500 MW GES kurma kapasitemiz bulunmakla birlikte, mevzuat kaynaklı kısıtlama ve zorluklar bu hedeflere ulaşmada gecikmelere sebep olmaktadır. Sürecin hızlanması için öncelikle trafo kapasite dağıtımının hızlı devreye girecek projelere öncelik verilerek şeffaf bir şekilde yapılması gerekmektedir. Mevcut durumda birçok işletme 5.1.h kapsamında GES yatırım yapmak istemekle birlikte trafo kapasite kısıtları sebebi ile çağrı mektubu alamamaktadır. Lisanslı GES/RES+Enerji Depolamalı projelere verilen 30.000 MW fazla kapasite görüşünün 3-4 yılda devreye gireceği düşünüldüğünde, bunların bir kısım kapasitelerinin 5.1.h’lara kaydırılması daha kısa sürede devreye girmeleri sebebiyle hem sektörü hızlandıracak hem de yıllık kurulu güç hedeflerine ulaşılmasında önemli katkı sağlayacaktır.
Lisanslı ve lisanssız GES projelerinde ilgili izinlerin alınması oldukça uzun süreler gerektirmektedir. İzin süreçleri ile ilgili yapılacak düzenlemeler proje onay sürelerinin kısalması sebebiyle devreye girmeleri hızlandıracaktır.
Özellikle 50 kW altı mesken uygulamalarında proje onay ve kabul sürecinin 1 MW santral süreci kadar uzun sürmesi yatırımcıları caydırmaktadır. Bu tip küçük ölçekli dağıtık üretim uygulamalarının kolaylaştırılması için uygulamalarda sorumlulukların ilgililere bırakılması gerekmektedir. Evlerde doğalgaz kombiler birkaç gün içinde Makine Mühendisleri Odası tarafından devreye nasıl çabuk alınabiliyorsa, mesken GES’lerin de Elektrik Mühendisleri Odası tarafından birkaç günde devreye alınabilmesi gibi düzenlemelerin hayata geçmesi sektör açısından önemli olmaktadır.
