Lisanssız Elektrik Üretimi Nedir? Tüm Bilmeniz Gerekenler

Bu içeriğimizde özellikle de güneş enerjisi başta olmak üzere yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının arttığı ülkemizde hem yatırımcılar hem şirketler hem de karar vericiler tarafından sıklıkla konuşulan lisanssız elektrik üretimi ile ilgili bilmeniz gerekenleri derledik.

Lisanssız Elektrik Üretimi Nedir?

İlk olarak 2013 yılının Ekim ayında yayınlanan “Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği” ile usul ve esasları düzenlenen ve öz tüketim şartı ile gerçek veya tüzel kişilerin lisans almadan ve şirket kurmadan elektrik üretimi yapabildiği modele lisanssız elektrik üretimi denir. [1]

Lisanssız Elektrik Üretiminin Amacı

Lisanssız elektrik üretim modelinin çıkarılmasının genel amacı elektrik şebekesinin sürekliliğini sağlamak ve küçük ölçekli üretim tesislerini çoğaltarak iletim maliyetini düşürmektir. Genel olarak baktığımız zaman bu model aşağıda listelenen amaçlar doğrultusunda şekillenmiştir.

• Oluşturulan bu model ile elektrik piyasasında tüketicilerin elektrik taleplerini tüketim noktasına en yakın üretim tesisinden karşılayabilmesi yani bir başka deyişle de öz tüketimini karşılaması
• Elektrik şebekesinde sürekliliği ve arz güvenliğinin sağlanması noktasında küçük ölçekteki üretim tesislerinin enerji sistemine kazandırılması
• Dağıtık enerji üretimine olanak sağlayarak elektrik şebekesinde iletim ve dağıtım maliyetlerini düşürülmesi ve kayıp miktarının azaltılması

Lisanssız Elektrik Üretiminin Genel Esasları

Öncelikle bu modelden faydalanmak isteyen yatırımcıların mutlaka en bir tüketim tesisine sahip olmaları yani elektrik aboneliklerinin olması gerekmektedir. Eğer başvuru sırasında yatırımcının bir tüketim tesisi yoksa kurulacak üretim tesisinin işletmeye alınacağı tarihe kadar tüketim tesisini oluşturması zorunludur.

Lisanssız elektrik üretim modelinde kurulacak santral büyüklüğü yönetmelikte belirlenen kurallar çerçevesinde, belediyeler ve bunlara bağlı kuruluşlarla sanayi tesisleri ve tarımsal sulama amaçlı tesisler bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücünün iki katı ve diğer kişiler bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücü ile sınırlı olarak üretim tesisi kurabilmektedirler. Örneğin dağıtım firmasıyla tüketim tesisi kurulumu için yapılan anlaşmada sözleşme gücü 1 MW ise 2 MW’a kadar bir üretim tesisi kurulabilmektedir.

2022 Ağustos ayında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği’nde yapılan değişikliklerle tüketim tesisleri için kurulacak üretim tesislerinin tüketim tesisinin abone olduğu görevli tedarik şirketinin sınırları dışında da kurularak üretim tesisi ile eşleştirilmesi sağlanmış oldu. Bu sayede de yatırımcılar tüketim tesislerinde elektrik üretimi için elverişli bir alan bulamamaları durumunda farklı bir bölgede üretim tesisi kurarak, tüketim tesisi ile eşleştirme yapabilecektir. Örneğin bir fabrikanın çatısı lisanssız güneş enerji santrali için elverişli değilse bu santral farklı bir bölgede kurularak şebekeye satış yaparak fabrikanın tüketimi ile mahsuplaşabilecektir.

Lisanssız elektrik üretiminde ihtiyaç fazlası elektrik de görevli tedarik şirketi tarafından satın alınır. Ancak bu satış miktarı Ağustos ayındaki yönetmelik değişikliği ile tüketim miktarı ile sınırlandırılmıştır. Yani örneğin bir önceki yıl 1 milyon kWh elektrik tüketen bir kişi, cari yılda aylık mahsuplaşmanın akabinde en fazla 1 milyon kWh ihtiyaç fazlası elektriği satabilecektir. Yılın ilk ayından itibaren ihtiyaç fazlası enerjiye istinaden ödemeler yapılacak, 1 milyon kWh’ı aşan üretimler ise YEKDEM’e ‘bedelsiz katkı’ olarak yansıtılacaktır. Bedelsiz olarak şebekeye aktarılan elektrikten de dağıtım bedeli alınmamaktadır. Bu durum 50 kW ve altı meskenlerde geçerli değildir. [2]

Türkiye’de Lisanssız Kurulu Güç

Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ) kurulu güç raporlarına göre 2023 yılı Aralık ayı sonu kurulu güç raporuna göre kaynaklara göre lisanssız elektrik üretim santrallerinin kurulu güçleri aşağıdaki tablodaki gibidir.

Yukarıdaki tabloda da görüldüğü üzere lisanssız kurulu güç ve santral sayısında güneş enerji santrallerinin büyük bir üstünlüğü bulunmaktadır. Bunun en büyük sebebi de GES’lerin her ölçekte kurulabilmesidir. Bir fabrikanın çatısında da bir evin çatısında da GES görmek mümkündür. Bu özelliği ile güneşten elektrik üretimi hem ülkemizde hem de dünyada hızla yayılmaktadır. Lisanssız elektrik üretimi yönetmeliğinde de yapılacak iyileştirmeler ve yatırım teşvikleriyle özellikle güneş ve rüzgar santrallerine olan yatırımın artması sağlanabilir. Bu sayede de ülkemizin enerji bağımsızlığına ulaşması ve temiz enerji hedeflerine erişilmesi konularında önemli adımlar atılmış olacaktır.

Lisanssız elektrik üretimi ile ilgili bilmeniz gerekenleri derlediğimiz bu içerikle ilgili görüş ve önerilerinizi bize yorum olarak belirtebilirsiniz.

Kaynaklar

• [1] T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
• [2] Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK)
• [3] Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ)